Bảo vệ các cá nhân yếu thế (bị đàn án vì quan điểm chính trị/xã hội) là điều thường thấy trong cộng động học thuật. Xin kể lại câu chuyện về một nhà toán học trẻ bị bắt giam, kết án vô cớ và thái độ của cộng đồng Toán học thế giới đối với sự kiện này.
Ngày 18/01/2021, Azat Miftakhov – một anh sinh viên Ph.D. ngành Toán người Nga đã bị một tòa án ở Moskva kết án 6 năm tù khổ sai. Theo lời kết tội của tòa là Miftakhov có hoạt động côn đồ, tham gia vào tổ chức “Nhân Dân Tự Vệ”, một có hoạt động bạo động chống đảng Thống nhất nước Nga của Putin. Trước đó vào tháng 1/2019 bị cảnh sát bắt lần đầu tiên tại ký túc xá của mình vì cho rằng anh tham gia chế tạo chất nổ. Miftakhov đã được thả ra vì các công tố viên hai lần kết luận rằng không đủ bằng chứng chống lại anh. Azat Miftakhov cũng kêu oan rằng anh đã bị cảnh sát tra tấn, mớm cung. Ngay sau đó, Miftakhov lại bị cảnh sát bắt trở lại vì cho rằng anh là một trong những người (che mặt không thể nhận dạng được) đã tham gia tấn công vào tòa nhà trụ sở đảng Thống nhất nước Nga (xảy ra vào ngày 31/01/2018), đập bể cửa sổ và quang vào lựu đạn khói. Bằng chứng kết án tại tòa chỉ là các nhân chứng ẩn danh, một người (đã chết) cho rằng thấy Miftakhov “lại gần” tòa nhà trên, người khác cho rằng anh là thành viên của “Nhân Dân Tự Vệ”.
Quá trình bắt bớ và kết án Azat Miftakhov được sự chú ý lớn của công luận. Miftakhov không những được ủng hộ của giới bất đồng chính kiến và giới học giả Nga mà còn cả các cộng đồng Toán học khắp nơi trên thế giới. Trước khi vào tù, Azat Miftakhov làm Ph.D. nghiên cứu về Giải tích hàm và Lý thuyết quá trình ngẫu nhiên với giáo sư V.I. Bogachev ở Đại học quốc gia Moskva, xuất bản được 2 bài báo, và có paper ở một số kỉ yếu hội nghị khác.
Nhà giam không cầm tù được nhà Toán học tiếp tục công việc của mình. Trong lúc tạm giam chờ xét xử, Azat Miftakhov còn tiếp tục viết một công trình nghiên cứu khác có nhan đề “On barycenters of probability measures”
Hình ảnh một anh sinh viên PhD cặm cụi làm Toán trong tù lan truyền khắp nơi, từ trên báo chí trong ngoài nước Nga cho đến các email trao đổi tin tức của các hội Toán học. Hội Toán học Pháp lên tiếng đầu tiên và sau đó là Hội Toán học Brazil và hàng loạt những tổ chức học thuật khác theo sau đồng loạt ủng hộ Azat Miftakhov bằng cách gửi các lá thư mở phản đối chính quyền, toàn án Nga. Thậm chí một vài nhà toán học còn đòi tẩy chay Hội nghị Toán học quốc tế sẽ tổ chức ở Petersburg vào năm 2022. Quỹ Toán học Jacques Hadamard trao tặng anh học bổng để có thể sang Pháp tiếp tục nghiên cứu Toán học. Đại học Paris-Saclay vinh danh anh là sinh viên danh dự của trường.
Đặc biệt, ngày 16 tháng 6, 2021 đã được Hội Toán học Pháp chọn để tổ chức seminar Toán học “Ngày Azat Miftakhov”. Các nhà toán học lừng danh như Peter Scholze (huân chương Field 2018), Cédric Villani (huân chương Field 2010, cùng với Ngô Bảo Châu) cũng đã tham gia báo cáo và thể hiện tinh thần đoàn kết với Azat Miftakhov đồng thời kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho anh và lên án mọi hình thức bắt bớ, tra tấn, đàn áp người bất đồng chính kiến của chính quyền Putin.
Đừng tưởng dân Toán là chỉ biết làm Toán, chả biết gì!
Nguồn ảnh: https://miftakhov.org/
Tuan-Minh Nguyen 